Als je een ruw geschilderd doek eerst van dichtbij bekijkt en dan langzaam achteruitloopt, lijkt het schilderij van dichtbij gezien te bestaan uit een bonte verzameling verfklodders waarin geen enkele samenhang te ontdekken valt. Hoe verder je echter achteruitloopt hoe meer de verfklodders zich gaan verbinden tot een ‘verstaanbaar’ beeld. Maar ruw geschilderd of heel fijn, de schilder wil vooral dat dat beeld herkend wordt als ‘zijn’ werk, persoonlijk en hoogsteigen. En tegelijkertijd wil hij graag dat het schilderij ook los van zijn persoon bestaansrecht heeft. En net daardoor raakpunten krijgt met de wereld van de toeschouwer.
De vrouwen die Picasso schilderde waren vaak zijn minnaressen. De Schreeuw van Edvard Munch kwam ongetwijfeld uit zijn eigen keel. Maar je moet de minnaressen van Picasso niet kennen om gegrepen te worden door zijn vitale energie. De Schreeuw van Munch wordt door zoveel mensen herkend dat die veel meer blijkt te zijn dan alleen maar de schreeuw van die Noorse kunstschilder. En bij componisten is het niet anders. Met het Adagietto uit de Vijfde Symfonie verklaarde Gustav Mahler zijn liefde aan Alma Schindler. Maar ook door niet ingewijden kan de compositie beluisterd worden als een universele liefdesverklaring.
Mensen worden door muziek, door schilderijen, door beelden ‘geraakt’ omdat ze merken dat deze werken ook hen aangaan, ze maken een realiteit zichtbaar die ook voor hen bestaat. Deze werken communiceren. Ze nodigen uit om een gesprek te voeren over woede, verdriet of onbegrip. Maar ze inviteren ook om licht en luchtig en vrolijk te worden en, wie weet, zelfs troost te geven.
Men zegt dat kunstenaars de gave bezitten om dingen anders te zien dan ‘gewone’ mensen en het talent hebben om dat wat ze zien om te zetten in woorden, beweging, kleur, klank, vorm, symbolen.
De energie die de kunstenaar in zijn werk steekt en de autoritaire setting waarin het meestal wordt gepresenteerd – op een podium, in een galerij… – suggeren bovendien dat het ons iets waardevols te vertellen heeft. Omdat het echter niet altijd even duidelijk is wat dat waardevolle nu precies inhoudt, ontstaat er bij kunst meer ruimte voor interpretatie dan bij dagelijkse communicatie. Je kan een landschapsschilderij begrijpen als metafoor voor wat verloren ging en moet teruggevonden worden. Maar net zo goed als een zoektocht naar nieuwe schoonheidsidealen of als een oproep tot ecologische solidariteit. Of als een uitnodiging om gewoon te genieten…
Het resultaat is een rijke verscheidenheid aan interpretaties.
In het zomernummer van het Belgische literaire tijdschrift DE VOS verscheen onder de titel “De prikkeling tot communicatie” een artikel over het werk van schilder Georges Daemen.
