Een kunstwerk dat mij recentelijk geraakt heeft, ook al is het al 8 jaar oud, is “Can’t Help Myself” van Sun Yuan en Peng Yu.
Dit kunstwerk, een industriële robot met detectiesensoren en lijkend op een robotarm uit de auto-industrie, stond van 2016 tot 2019 in het Guggenheim Museum. De makers wilden de toenemende globale automatische realiteit aankaarten en de snel veranderende relatie tussen mens en machine.
Staande tussen doorzichtige wanden heeft deze robot één taak: ervoor zorgen dat een donkerrode vloeistof – niet voor niets lijkend op bloed – niet te ver uitvloeit in de ruimte. Als de sensoren merken dat de vloeistof te ver weglekt, gaat een arm met een soort trekker aan het einde deze vloeistof verwoed terugtrekken naar de kern, terwijl de grond en de muren ondertussen besmeurd raken met het rondspattend vocht.
Om de robot menselijker te doen overkomen, werden nog 32 bewegingen geprogrammeerd, zoals ‘krab aan jeuk’ en ‘buig en zwaai’.
Het publiek observeert de robot achter de transparante wanden als een soort gevangen buitenaardse levensvorm die constant bezig is de vloeistof naar zich toe te trekken. Een absurde en zinloze handeling en de situatie verbetert nooit. Terwijl maanden en jaren verstrijken, raakt de robot zelf meer en meer besmeurd door de vloeistof en gebrek aan onderhoud zorgt voor steeds tragere en moeizamere bewegingen. Het idee dat je kijkt naar een aftakelend wezen dat geen moment rust gegund wordt, veroorzaakt zelfs medelijden bij de empathische toeschouwer.
Dat de robot uiteindelijk zelf zou gestopt zijn met functioneren, is een hardnekkig misverstand. In 2019 werd hij door de kunstenaars unplugged. Het kunstwerk had voor hen zijn boodschap volbracht. Een boodschap waarvan de invulling grotendeels aan het publiek werd overgelaten. De bloedachtige vloeistof is mogelijk een verwijzing naar de geïndustrialiseerde wreedheid aan de geopolitieke grenzen in China en in de hele wereld, en de taak van de robot kan gezien worden als een metafoor voor globale migratiecrisis. Onvermijdelijk wordt de robot ook geassocieerd met het negatieve idee van leven om te werken en met het leed dat voortkomt uit geestdodend repetitief werk.
Mij raakte het kunstwerk meer persoonlijk. Door het gevoel soms te dweilen met de kraan open bijvoorbeeld. Of de frustratie dat hoe ouder je wordt, je steeds meer tijd door de vingers lijkt te glippen en het je niet lukt greep te krijgen op het leven waar je naar streeft. Je probeert zoveel projecten vorm te geven maar je slaagt er niet in, door de versnippering van je interesses en je beoefende kunstdisciplines. Zelf opgelegde deadlines gaan voorbij en zijn een jaar later nog niet gehaald. En ondertussen zijn er ook nog altijd de dingen die geregeld moeten worden, zaken waar je liever niet mee bezig bent maar waar je helaas niet onderuit kunt. En als je het ene geregeld hebt, staat het andere alweer voor de deur. De zinloosheid ervan dringt zich soms aan mij op en het frustrerende besef dat je niet alles kan doen wat je zou willen doen in dit leven. En ondertussen ben ik weer een jaar ouder. Gelukkig nog niet unplugged.
Ineke Kamps
